Jak rozpoznać objawy choroby zwyrodnieniowej stawów?

Choroba zwyrodnieniowa stawów, znana również jako artroza, to schorzenie, które dotyka miliony ludzi na całym świecie. W miarę postępu choroby, pacjenci często doświadczają nie tylko bólu, ale również ograniczenia ruchomości oraz sztywności stawów, co może prowadzić do trudności w wykonywaniu codziennych czynności.

Choroba zwyrodnieniowa stawów stanowi najczęstszą przyczynę przewlekłych dolegliwości bólowych i niepełnosprawności. Schorzenie to polega na stopniowym i nieodwracalnym uszkodzeniu struktur stawowych – początkowo chrząstki stawowej, która jest odpowiedzialna za amortyzację wstrząsów i gładkie poruszanie się powierzchni stawowych względem siebie, a następnie pozostałych struktur okołostawowych – kości, ścięgien, więzadeł i torebki stawowej.

Zmiany te prowadzą do narastania uciążliwych objawów, takich jak ból, stopniowe ograniczenie ruchomości i osłabienie kończyny, a z czasem rozwijające się przykurcze. W przebiegu artrozy obserwujemy również tkliwość, poszerzenie obrysów zajętego stawu, trzeszczenia i obrzęk. Najczęstsze lokalizacje zmian to kręgosłup, staw kolanowy, biodrowy, skokowy, ramienny i drobne stawy rąk i stóp.

Pierwsze objawy zazwyczaj pojawiają się między 40. a 60. rokiem życia i początkowo charakteryzują się bólem podczas ruchu. Z biegiem czasu dochodzi do nasilenia dolegliwości, które występują również w spoczynku i podczas snu.

Zmiany w stylu życia oraz wydłużenie jego średniej długości doprowadziły w ostatnim czasie do narastania epidemii zmian zwyrodnieniowych. Szczególnie narażone na rozwój tego schorzenia są osoby:

• po 60. roku życia,

• prowadzące siedzący tryb życia, mało aktywne fizycznie,

• z nadmierną masą ciała,

• obciążone genetycznie,

• kobiety, szczególnie w okresie pomenopauzalnym,

• zawodowi sportowcy i osoby wykonujące ciężką pracę – powtarzające się mikrourazy prowadzą do rozwoju zmian zwyrodnieniowych,

• po zabiegach chirurgicznych i dużych urazach w okolicy stawów,

• z wadami wrodzonymi i zniekształceniami kończyn – szpotawością i koślawością kolan, dysplazją stawu biodrowego, mózgowym porażeniem dziecięcym,

• obciążone chorobami metabolicznymi i zapalnymi: cukrzycą, chorobami reumatycznymi, hemofilią.

Lekarz podczas pierwszej wizyty po zebraniu wywiadu i badaniu fizykalnym zleca odpowiednie badania dodatkowe. Jednym z nich jest zdjęcie RTG zajętego stawu wykonywane w dwóch projekcjach. Do zróżnicowania pochodzenia procesu zapalnego wykonuje się badania laboratoryjne – morfologię, CRP, OB, kwas moczowy, glukozę i testy immunologiczne.

Często przydatne są również inne badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MR) i badanie ultrasonograficzne (USG). Czasami konieczne jest także badanie płynu stawowego.

Profilaktyka zmian zwyrodnieniowych ma na celu zahamowanie lub spowolnienie postępu choroby. Konieczna jest ocena czynników ryzyka i ich właściwa modyfikacja – redukcja masy ciała w przypadku nadwagi, oszczędzanie stawów, odpowiednia aktywność fizyczna, zapobieganie urazom i stanom zapalnym, zbilansowana dieta i leczenie schorzeń sprzyjających rozwojowi zmian zwyrodnieniowych.

Leczenie dzielimy na nieoperacyjne i operacyjne. Początkowe zmiany kwalifikują się do leczenia nieoperacyjnego, które przede wszystkim opiera się na rehabilitacji – prawidłowo dobranych ćwiczeniach wykonywanych pod nadzorem specjalisty. Leczenie farmakologiczne ma na celu wspomaganie procesu rehabilitacji. Stosowane leki zmniejszają dolegliwości bólowe i stan zapalny. Leki przeciwzapalne mogą być stosowane doustnie lub w formie iniekcji sterydowych. Dostawowo możemy podawać również preparaty kwasu hialuronowego, który zmniejsza stan zapalny, poprawia funkcję błony maziowej i spowalnia postęp choroby zwyrodnieniowej. Coraz częściej stosowane są też iniekcje osocza bogatopłytkowego i komórek macierzystych. Metody te są bezpieczne, małoinwazyjne, stosunkowo tanie i nie powodują istotnych skutków ubocznych.

W zminimalizowaniu uporczywych objawów przydatne są także leki z grupy SYSADOA (powolnie działające leki w chorobie zwyrodnieniowej stawów) takie jak siarczan chondroityny i glukozaminy oraz ekstrakt z oleju z awokado i soi.

W leczeniu operacyjnym wczesnych zmian zwyrodnieniowych stosowane są zabiegi prewencyjne mające na celu spowolnienie procesu chorobowego i poprawę funkcji stawu. Należą do nich przede wszystkim osteotomie korekcyjne – zmieniające rozkład obciążeń w zajętym stawie oraz zabiegi rekonstrukcyjne chrząstki (mikrozłamania i przeszczepy chrząstki) wykorzystywane w leczeniu ograniczonych zmian zwyrodnieniowych. Część zabiegów możemy wykonać małoinwazyjnie za pomocą artroskopii, która ma również znaczenie diagnostyczne.

Zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe upośledzające funkcję stawu są wskazaniem do endoprotezoplastyki lub operacyjnego usztywnienia niektórych stawów, czyli artrodezy. Dzięki ciągłemu rozwojowi technik operacyjnych i stosowanych implantów zabiegi te przynoszą coraz lepsze wyniki, pozwalając przywrócić pacjentom utraconą jakość życia i wrócić aktywnie do rodziny, pracy i sportu.

SPODOBAŁ CI SIĘ TEN ARTYKUŁ? Wspomóż działania naszej Fundacji. 
Wspieramy chorych, niepełnosprawnych, bezdomnych i opuszczonych.
W imieniu naszych podopiecznych dziękujemy za każdą pomoc!

Autor tekstu: 
Adrian Roszewski
Lekarz Oddziału Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej Szpitala Bonifratrów w Katowicach
Źródło tekstu: Magazyn "Bonifratrzy w służbie chorym", nr 2/2025, s. 14-15.
Źródło zdjęć: Freepik