Zdrowa wątroba: moc ziół na ratunek

Wątroba (po grecku: hepar) to jeden z największych i najważniejszych narządów w organizmie, anatomicznie zlokalizowany w górnej części jamy brzusznej, po prawej stronie, bezpośrednio poniżej przepony. Położenie wątroby jest chronione przez żebra, co zabezpiecza ją przed urazami zewnętrznymi, a jej prawidłowe działanie warunkuje zdrowie organizmu.

Wątroba to główny narząd odpowiedzialny za detoksykację, czyli odtruwanie organizmu. Ten niezastąpiony filtr codziennie pracuje nad oczyszczaniem krwi z toksyn i szkodliwych substancji, a także reguluje wiele procesów metabolicznych. Niemal każdy aspekt, od diety po tryb życia, ma ogromny wpływ na zdrowie wątroby. Dlatego też niezwykle ważne jest, abyśmy zrozumieli, jak dbać o ten narząd oraz jakie naturalne wsparcie może dostarczyć mu matka natura. Na przeciążenie wątroby narażone są szczególnie osoby, które przyjmują dużą ilość leków, nadużywają alkohol czy też praktykują niesprzyjającą dla organizmu dietę (żywność wysoko przetworzona, fast-foody, słodzone napoje). Osoby z tych grup szczególnie powinny skupić się na utrzymaniu wątroby w zdrowiu.

Funkcje wątroby w organizmie

Do najważniejszych funkcji wątroby należy filtrowanie krwi – oczyszczanie jej z toksyn (które w organizmie znalazły się na skutek przemiany materii) oraz różnych szkodliwych substancji. Wątroba wspiera organizm w utrzymaniu homeostazy, ponadto pełni funkcję metaboliczną i magazynującą. Inne zadania, za jakie odpowiada wątroba to: produkcja żółci, usuwanie toksyn i szkodliwych substancji, udział w rozkładzie zużytych krwinek, produkcja białka oraz przetwarzanie i magazynowanie składników odżywczych, wchłoniętych z jelit.

Rola ziół w ochronie, regeneracji i wspieraniu wątroby w jej naturalnych funkcjach

Do ziół, które wpierają pracę wątroby, należą przede wszystkim ostropest plamisty i liść karczocha. Ostropest plamisty (Silibum marianum, Asteraceae) to niepozorna roślina, która bywa mylona z popularnym ostem. Występuje w rejonie Morza Śródziemnego i we wschodniej Azji. Poza uprawami można go spotkać również rosnącego dziko na łąkach. Charakterystyczne u tej rośliny są kwiatostan z dużymi, fioletowymi kwiatami oraz kolczasta łodyga. Ostropest to jedno z najbardziej popularnych ziół wspierające wątrobę i proces trawienia. Można go stosować profilaktycznie w celu ochrony komórek wątrobowych, np. przy długotrwałym stosowaniu leków. Surowcem farmaceutycznym znajdującym się w składzie ostropestu są jego owoce zawierające sylimarynę (wykazującą działanie żółciopędne, spazmolityczne, przeciwzapalne, regeneracyjne, odtruwające), a także olejki (eteryczny i gorycze), olej bogaty w kwas linowy, oleinowy i palmitynowy, sterole roślinne oraz witaminę E. Ekstrakt z sylimaryny odnajdziemy w składzie wielu mieszanek poprawiających trawienie, stosuje się go także w leczeniu chorób wątroby. Sylimaryna wykazuje działanie ochronne na błonę śluzową żołądka, pobudza wydzielanie żółci oraz soku żołądkowego, a jej główne zadanie to ochrona komórek wątroby. Ponadto składnik ten wspomaga organizm przy zatruciu substancjami chemicznymi, grzybami czy alkoholem i zapobiega przenikaniu toksyn do komórek wątrobowych. Po ostropest można również sięgnąć w ramach profilaktyki miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego, ponieważ wykazuje on silne działanie antyoksydacyjne, zmniejsza syntezę cholesterolu i utlenianie lipidów. Karczoch (Cynara scolymus) to wieloletnia roślina pochodząca z północnej części Afryki i południowej Europy. Po ugotowaniu ma on oryginalny, gorzkawy, niemniej jednak wykwintny smak. Zawiera niską ilość kalorii, a w jego składzie znajdziemy: witaminę C, E, sód, potas, wapń, fosfor i magnez. Karczoch ceniony jest ze względu na zawartość cukru inuliny, który może być spożywany przez chorych na cukrzycę. Poleca się go również osobom ze schorzeniami wątroby. Karczoch to źródło flawonoidów (luteolin, apigenin). Ekstrakt z jego liści ma właściwości hepatoprotekcyjne, przeciwdrobnoustrojowe oraz redukujące poziom cholesterolu. W Polsce karczoch wykorzystywany jest do produkcji leków i suplementów diety – dzięki właściwościom redukującym poziom cholesterolu stosowane są one w profilaktyce chorób serca i miażdżycy.

Substancje czynne karczocha to fenolokwasy i ich estry, a za jego gorzki smak odpowiada cynaropikryna, wykazująca działanie żółciopędne, hepatoochronne, obniżające poziom cholesterolu i lipidów we krwi. Karczoch może być niezwykle cennym uzupełnieniem diety dla osób z tzw. „zespołem metabolicznym” (cukrzyca, nadwaga, miażdżyca, nadciśnienie); ponadto wspiera spalanie tkanki tłuszczowej – posiada dużo błonnika, dzięki któremu uczucie sytości po posiłku utrzymuje się dłużej. Oprócz wyżej wymienionych ziół poleca się także stosowanie mniszka lekarskiego, czarnej rzodkwi czy pyłku pszczelego.

Wpływ nieprawidłowej diety na wątrobę

Współczesne nawyki żywieniowe często nie służą zdrowiu wątroby – dieta bogata w przetworzone produkty, tłuszcze trans, cukry proste i nadmiar soli prowadzą do jej przeciążenia, a w rezultacie do stanów zapalnych, stłuszczenia oraz innych poważnych schorzeń, np. marskości wątroby czy nowotworu. Zdrowa dieta wzbogacona w białko, witaminy i minerały jest kluczem do wspierania funkcji wątroby. Regularne spożywanie warzyw i owoców dostarcza przeciwutleniaczy, które chronią ją przed uszkodzeniami.

Wpływ alkoholu i tłuszczu na funkcjonowanie wątroby

Alkohol i nadmiar tłuszczu to główni wrogowie wątroby. Nadmierne spożycie alkoholu prowadzi do stłuszczenia, stanów zapalnych oraz marskości wątroby, a nadmiar tłuszczu poza stłuszczeniami zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych. Alkoholowe uszkodzenie wątroby to przypadłość, na którą cierpią przede wszystkim mężczyźni. Regularne spożywanie alkoholu może prowadzić do stanów zapalnych, marskości wątroby oraz innych poważnych schorzeń. Należy pamiętać, że każde nadużycie alkoholu uszkadza wątrobę. Stłuszczenie wątroby Stłuszczenie wątroby polega na odkładaniu się tłuszczu w komórkach wątrobowych. Najczęściej obejmuje ono całą wątrobę, jednak możliwe jest także jej niejednorodne lub ogniskowe stłuszczenie. Zespoły chorobowe, w których dochodzi do stłuszczenia można podzielić na dwie grupy: alkoholową oraz niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (NAFLD). O ile pierwsza powodowana jest przez nadużywanie alkoholu, to na występowanie drugiej wpływają czynniki takie jak: insulinooporność, cukrzyca typu II, stan przedcukrzycowy, hipercholesterolemia, otyłość brzuszna, choroby trzustki, choroba Leśniowskiego-Crohna, ciąża oraz przyjmowanie niektórych leków. Stłuszczenie wątroby bez towarzyszącego zapalenia zwykle nie daje żadnych objawów. Niektóre osoby mogą odczuwać dyskomfort w nadbrzuszu, spowodowany powiększeniem wątroby. Naturalne sposoby wspomagające proces odtłuszczania wątroby to: zmiana stylu życia, odpowiednia dieta bogata w owoce, warzywa, zdrowe tłuszcze oraz ograniczenie spożycia cukrów prostych. Należy zwrócić uwagę na odpowiednią podaż witamin A, K, E, C oraz z grupy B, a także minerałów, takich jak cynk i selen. Wątroba, choć często pomijana w codziennych rozmowach o zdrowiu, stanowi kluczowy narząd dla ogólnego samopoczucia i zdrowia. Stłuszczenie wątroby to początkowy etap uszkodzenia tego narządu – dolegliwość, której sprzyja otyłość, cukrzyca, a także podwyższony poziom cholesterolu i trójglicerydów. Dalsze nadużywanie alkoholu prowadzi do kolejnego etapu – tłuszczowego zapalenia wątroby, a następnie marskości wątroby.

Marskość wątroby

Marskość wątroby występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet – dwa na trzy przypadki spowodowane są nadużywaniem alkoholu (inne przyczyny to WZW, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, przewlekłe choroby dróg żółciowych powodujące cholestazę oraz niektóre wrodzone i nabyte choroby metaboliczne). U 30–40% chorych marskość początkowo przebiega bezobjawowo i wykrywana jest przypadkowo podczas badań czy operacji wykonywanych z innego powodu.

Objawy marskości nasilają się wraz z jej rozwojem – można podzielić je na:
• ogólne (osłabienie organizmu, utrata apetytu, zaburzenia koncentracji, stany podgorączkowe),
• skórne (żółtaczka, poszerzone naczynia żylne na brzuchu, wzmożona pigmentacja skóry, łatwe powstawanie siniaków),
• występujące ze strony układu pokarmowego (biegunki, wodobrzusze, powiększenie wątroby, śledziony, wygładzenie języka),
• endokrynologiczne (hipogonadyzm czy cukrzyca).

Konsekwencje tej choroby są poważne i należą do nich niewydolność wątroby czy nadciśnienie wrotne.

SPODOBAŁ CI SIĘ TEN ARTYKUŁ? Wspomóż działania naszej Fundacji. 
Wspieramy chorych, niepełnosprawnych, bezdomnych i opuszczonych.
W imieniu naszych podopiecznych dziękujemy za każdą pomoc!

Autorka tekstu: Edyta Chlipała
Młodszy Specjalista ds. marketingu
Boni Fratres Pharmaceutical Sp. z o.o.

Źródło tekstu:
Kwartalnik "Bonifratrzy w służbie chorym", nr 2/2024, s. 13-14.

Żródło zdjęć: Freepik